WUNDERBOY TRUDEAU
De Canadese premier Justin Trudeau is een hit. Wie is de man die van Canada een gidsland maakte? Hoe een leraar met politiek blauw bloed de droompremier van progressieven in Canada en ver daarbuiten werd.
Als meneer Trudeau Frans gaf, was de klas van Emilie Clarke in extase. Een knappe man van nog geen 30, met een verleden als snowboardinstructeur en het charisma van zijn vader, oud-premier Pierre Trudeau. Het was een gouden greep voor de West Point Academy in Vancouver, die met Justin Trudeau in 1999 een mateloos populaire leraar in huis had gehaald. Clarke, toen een puber, nu radiopresentator van Z95.3 in Vancouver, kon niet anders dan opletten als Trudeau voor de klas stond. ‘Hij dwong aandacht af met zijn uitstraling.’
Randip Janda luisterde eens geboeid een lesuur lang naar Trudeau die voorlas uit The Jade Peony van Wayson Choy, een beroemde Canadese roman over een thema dat later in Trudeaus campagne een grote rol zou gaan spelen: de Canadese identiteit en de plaats van immigranten daarin. ’Het was wel duidelijk dat hij een goed voorbeeld had gehad, hij wist hoe hij moest spreken. Het gaf een heel andere vibe dan een voorleesuurtje van de gemiddelde leraar.’
Over zijn beroemde vader sprak Trudeau nooit, vertellen zijn oud-leerlingen. Clarke: ‘Ik heb het ouders weleens horen vragen. Ga je later ook de politiek in? Dat wuifde hij dan weg met iets als: ach, dat weet ik niet. Omdat onze ouders het zo geweldig vonden dat wij les kregen van de zoon van de premier, was hij bij ons nog een tikje extra populair.’
NA EEN HALF JAAR
Inmiddels is die geliefde leraar zelf premier geworden, en nog altijd even populair. Niet alleen in Canada, maar ook in de rest van de westerse wereld heerst wat Canadese media Trudeaumania zijn gaan noemen. Justin Trudeau verkleed als Star Wars-karakter Halloween vieren met zijn kinderen van 8, 7 en 2? In gala op het staatsbezoek bij Barack en Michelle Obama? Een potje boksen, zoals hij al jaren op amateurniveau doet, of in een paar zinnen heel aardig de werking van een kwantumcomputer kunnen uitleggen? Duiken er beelden op van een appetijtelijk, van tatoeages voorzien ontbloot bovenlijf op, of van een indrukwekkende yogapose? Canadezen en internationale bewonderaars op het internet krijgen er geen genoeg van. En Trudeau zelf ook niet, getuige de foto- en videomomenten die zijn team arrangeert, de selfies die hij fans laat nemen en de interviews die hij geeft aan grote Amerikaanse media met internationaal bereik als Vogue, de New York Times en The Daily Show. Heel Canada is dankzij de eerste ‘viral premier’ hip geworden, concludeerde de New York Times.
Langzaam worden wel wat haarscheurtjes zichtbaar, nu Trudeau ruim een half jaar aan de macht is. Vorige maand liet hij zich bijvoorbeeld van zijn opvliegende kant zien in het parlement in Ottawa. De premier beende gefrustreerd de vloer op, greep een oppositieleider bij de arm om de man naar zijn zetel te dirigeren en elleboogde daarbij per ongeluk een vrouwelijk lid van de Conservatieve Partij opzij. Hij moest nederig zijn verontschuldigingen aanbieden en erkennen dat fysiek contact in de politiek een zonde is.
‘HIJ KAN WAT BILL CLINTON OOK KON, MENSEN HET IDEE GEVEN DAT HIJ ECHT OM ZE GEEFT’
Maar in Canada kan hij haast niet stuk. In april scoorde hij in een peiling nog meer waardering van kiezers dan op de verkiezingsdag in oktober 2015. Toen wipte hij zijn conservatieve voorganger Stephen Harper met 40 procent van de stemmen uit het zadel, in de peiling gaf maar liefst 52 procent van de Canadezen aan op hem te willen stemmen. ‘Dit kan weleens een langdurige liefdesaffaire tussen de premier en de kiezers blijken,’ concludeerde directeur Lorne Bozinoff van onderzoeksbureau Forum.
MENSENMAGNEET
Trudeaumania, het is een term die eind jaren zestig al werd gebruikt om de opwinding over het premierschap van Justins vader Pierre Trudeau te beschrijven. Pa Trudeau, volgens zijn ex-vriendin Barbara Streisand een mix van Marlon Brando en Napoleon, was een progressief die abortus mogelijk maakte en homoseksualiteit decriminaliseerde. ‘Justins vader was ook de charmante, sexy man waar iedereen over wilde horen,’ vertelt Amanda Bittner, politicoloog in Newfoundland, die de aantrekkingskracht van politiek leiders bestudeerde.
Het verschil: Trudeau senior gaf anders dan zijn zoon nooit het idee dat hij de liefde van de Canadezen beantwoordde. ‘Hij was vrij gereserveerd, een intellectueel,’ zegt Susan Delacourt, politiek verslaggever van de Toronto Star, die de familie Trudeau al decennia volgt. ‘In een speech aan het einde van zijn zestienjarig premierschap beschreef hij hoe hij door ramen keek en zich afvroeg wie de mensen daarachter waren. Na al die jaren kende hij de Canadezen niet. Het is alsof Justin het tot zijn missie heeft gemaakt om al die mensen waar zijn vader over peinsde te ontmoeten.’
Het is Trudeau junior op het lijf geschreven. Hij is een mensenmagneet, beschrijven bekenden en volgers van de Canadese politiek. Als jonge snowboardinstructeur had hij al altijd mensen om zich heen. ‘Je trof hem nooit alleen,’ zegt zijn jeugdvriend Thomas Panos, die nog exact weet hoe ook altijd meer vrouwen bij Justin rondhingen dan bij hem. En als politicus heeft hij zo’n zelfde aantrekkingskracht.
Susan Delacourt omschrijft het als haast ‘sekteachtig’. ‘Ik ging eens met tegenzin naar een bijeenkomst op een vrijdagavond in Winnipeg. Het was min 40 en tien uur ’s avonds, er komt toch niemand, dacht ik. Stonden er vierhonderd mensen te wachten om Justin Trudeau te zien.’ Als Trudeau ergens binnenstapt, zuigt hij als vanzelf alle aandacht naar zich toe. Hij kijkt mensen aan, luistert, maakt echt contact. ‘Hij kan wat Bill Clinton ook kon. Mensen het idee geven dat hij echt om ze geeft.’
Het is een karaktertrek die zijn emotionele, impulsieve moeder hem meegaf. Margaret Trudeau rookte marihuana, ging graag feesten in New York en had voordat haar huwelijk met de 29 jaar oudere Pierre Trudeau op de klippen liep affaires met Ted Kennedy en naar verluidt ten minste één Rolling Stone. Later bleek ze zo ongedurig vanwege manische depressiviteit. Haar zoon is vooral trots dat ze hem leerde oog te hebben voor emoties en de noden van anderen.
Zonder haar, maar vooral zonder zijn vader, was hij nooit gekomen waar hij nu is. Als jongen kreeg hij al kansen die niemand kreeg: hij woonde de briefings voor de premier bij bijvoorbeeld, werd voorgelezen door de Amerikaanse president Ronald Reagan en mocht lunchen met koningin Elizabeth. Toen hij vorig jaar campagne voerde, gaf zijn naam hem een aura van geloofwaardigheid dat zijn gebrek aan ervaring maskeerde. De ‘Trudeaumaniacs’ die in de jaren zestig zijn vader toeschreeuwden alsof hij een van The Beatles was, kwamen nu op zijn verkiezingsbijeenkomsten af. Soms met poster van Pierre Trudeau, in de hoop een handtekening van zijn politieke troonopvolger te scoren. ‘Pierre Trudeau heeft heel veel voor Canada gedaan. Canadezen kijken naar Justin met die wetenschap over zijn vader. Dat helpt hem,’ concludeert Bittner. ‘Maar het hindert hem ook wel. He has big shoes to fill.’
WINTERJASSEN UITDELEN
De verwachtingen zijn inderdaad torenhoog. Tegelijk is Trudeau ook altijd onderschat. Aan hem kleeft het stempel van bevoorrecht lid van een politieke dynastie, dat vooral succes heeft dankzij zijn gespierde bovenarmen en zijn charmante bruine krullen. Een lichtgewicht zonder veel inhoud, een beeld dat zijn politiek tegenstanders maar al te graag voor het voetlicht blijven brengen. Als underdog is hij echter ver gekomen, tot hij zelfs het premierschap won voor de Liberale Partij, die al jaren met tegenvallende resultaten worstelde.
‘Het is al zijn hele leven hetzelfde: mensen denken dat hij niet meer is dan een pretty boy,’ zegt vriend Thomas Panos, die juist altijd eindeloze gesprekken met hem heeft gehad. Over de wereld, filosofie, sport en grote liefde Star Wars. Panos kent de Canadese premier al sinds hij twintig jaar geleden ging raften en Trudeau, destijds bekend als durfal op de skipistes, optrad als gids. Trudeau zoekt graag grenzen op, om te zien wat zijn lichaam kan. En dat geldt ook in de politiek, meent Panos. ‘Hij koos bepaald niet de makkelijkste weg. Het ongelijk van al die sceptici bewijzen, daar ontleent hij veel trots aan.’
De opmars richting het premierschip begon in Papineau, een Franstalig district van Montréal waar niet liberalen, maar separatistische Québécois populair waren. In andere districten was Trudeau veel eenvoudiger tot parlementslid gekozen, maar hij wilde laten zien dat ook een premierszoon hard kon werken voor zijn zetel. Zoals hij in 2012 wilde aantonen dat hij heus een vechter was door voor een goed doel een bokswedstrijd aan te gaan met de conservatieve senator en staalharde ex-militair Patrick Brazeau. Trudeau werd door skeptische commentatoren voorgesteld als shiny pony, maar won glorieus.
Het lukte om na Papineau de rest van het land te overtuigen met zijn charmante toegankelijke houding en open, optimistische blik op de Canadese toekomst, waarin diversiteit geen last maar een kracht is. Een scherp contrast met zijn voorganger Stephen Harper. Harper speelde in op angst voor terreur en moslims, en zette het land op een rechts pad dat veel Canadezen niet pruimden. Het is niet alleen de liefde voor Trudeau die hem aan de macht bracht, beschrijft Bittner, maar ook de afkeer van Harper. ‘Er hangt nu een hope and change-sfeertje zoals na de verkiezing van Obama. Canadezen zijn weer trots op hun land.’
‘HIJ HEEFT OVER EEN JAAR IETS SUBSTANTIEELS LATEN ZIEN, OF BLIJKT HET ALLEMAAL NIET VEEL MEER DAN EEN STAPEL SELFIES?’
Trudeau is zelfs de lieveling van links tot ver over de Canadese grens. Hij stelde een internationaal voorbeeld door persoonlijk winterjassen uit te delen aan de eerste Syrische vluchtelingen in Canada. Ondanks het belang van de Canadese olie-industrie zegt hij zich sterk te gaan maken voor actie tegen klimaatverandering. In eigen land wil hij marihuana en euthanasie legaliseren en is een langverwacht diepgaand onderzoek op komst naar de schokkende vermissings- en moordcijfers onder inheemse vrouwen. Zij vormen maar 4 procent van de bevolking, maar 16 procent van alle vermoorde vrouwen. Trudeau beloofde drastische maatregelen om de soms erbarmelijke leefomstandigheden van de inheemse bevolking te verbeteren.
Zijn kabinet is een multicultureel hoogstandje met drie Sikhs, twee inheemse Canadezen en een moslima. Het kent evenveel vrouwelijke als mannelijke ministers, waarvan twee met handicap. Hij noemt zich feminist en is verbaasd dat die term uit de mond van een man voor reuring zorgt. ‘Ik zeg daarmee dat ik geloof in de gelijkheid van mannen en vrouwen en dat er nog vreselijk veel werk te doen is. Alsof je zegt dat de lucht blauw en het gras groen is.’
VLEES EN BLOED
Het is vooral de vraag, benadrukken parlementswatchers Delacourt en Bittner, of Trudeau al die beloftes na kan komen. Bittner: ‘Heeft hij over een jaar iets substantieels laten zien, of blijkt het allemaal niet veel meer dan een stapel selfies?’ Hij is nog voorzichtig, ziet ze. Weigert ondanks zijn streven naar diversiteit bijvoorbeeld steun aan een plan om van politieke partijen te eisen dat hun kandidatenlijst voor 45 procent uit vrouwen bestaat. Hij blies een oude wapendeal met Saudi-Arabië niet af, en verkoos daarmee, tot teleurstelling van zijn aanhangers, een zakelijke afspraak boven mensenrechten. Een concreet plan tegen klimaatverandering is er niet. De inspanningen om vluchtelingen naar Canada te halen zijn flink verminderd na aankomst van de eerste 25.000 Syriërs. Trudeau was afwezig bij een spoeddebat over een zelfmoordgolf onder een inheemse bevolkingsgroep en bleek in plaats daarvan in een prijzig restaurant de boekpresentatie van een collegapoliticus te hebben bijgewoond.
En er was het elleboogincident, dat de bewonderaars pijnlijk duidelijk maakte dat hun droompremier ook maar een mens van vlees en soms kokend bloed is. De troost, voor de fans: hij leert van zijn fouten. Ooit sprak hij bewondering uit voor de efficiëntie van Chinese dictatuur en verwees hij grappend naar mannelijke genitaliën in een debat over Canada’s, inmiddels door hem gestaakte, deelname aan bombardementen op IS. ‘Hij zegt weleens domme dingen en vindt het niet erg om fouten te maken,’ constateert Delacourt. ‘Maar hij erkent ze en maakt ze nooit twee keer. Zijn rare lange haar, of de slippers die hij weleens onder een pantalon droeg, dat zien we ook niet meer. Hij is als een ruwe diamant voor onze ogen gepolijst.’
Door Karlijn van Houwelingen