​SCHRIJF DIE BAAN MAAR OP JE ZWANGERE BUIK

‘Het is te veel, te weinig onderkend en het is schadelijk.’ Adriana van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens heeft het over zwangerschapsdiscriminatie. Uit nieuw onderzoek van het College blijkt dat jaarlijks ruim 50.000 vrouwen op hun werk of tijdens sollicitaties worden gediscrimineerd omdat ze zwanger of net moeder zijn. Dat is evenveel als vier jaar geleden (enquête 2012). ‘Ik vind dat niet kunnen in een ogenschijnlijk zo geëmancipeerd land als Nederland.’

Dit artikel is een voorpublicatie van een groter stuk in ons nieuwe nummer. Bestel het nummer hier en lees ook drie ervaringsverhalen.

Wettelijk zit het allemaal wel goed: zwangerschapsdiscriminatie is als vorm van ‘verboden onderscheid op grond van geslacht’ in strijd met mensenrechtenverdragen en de gelijkebehandelingswetgeving. De meeste werkgevers weten wel dat je iemand niet kunt ontslaan omdat ze een baby heeft of krijgt. Dat komt dan ook zelden voor (zie tabel). Veel vaker worden moeders (in spe) op veel subtielere manieren benadeeld. Je wordt niet meer uitgenodigd voor een tweede sollicitatiegesprek, en voelt aan je water dat dat komt door je eerlijke antwoord op vragen over je kinderwens. Een tijdelijk contract wordt niet verlengd, toevallig net nadat je je blijde nieuws hebt verteld. Je wordt kritischer of zelfs negatief beoordeeld terwijl de manager altijd aantoonbaar tevreden was. Ze doen moeilijk over je zwangerschap, je verlof, je terugkeer of passeren je bij promotie- of salarisronden.

Soms discrimineren werkgevers onbewust. Dan bieden ze je uit goedbedoelde bezorgdheid een minder zware functie aan. Dat ze zwangere sollicitanten niet voor een tijdelijke baan mogen afwijzen of tijdelijke arbeidskrachten een vervolgcontract mogen weigeren puur vanwege de zwangerschap, is vaak ook onbekend. Maar dat verklaart het grote aantal slachtoffers nog niet. ‘Kennelijk vinden veel werkgevers zwangere vrouwen lastig. Het geeft maar gedoe, ’ aldus Van Dooijeweert.

Verraad

Zwangerschapsdiscriminatie zet vrouwen op achterstand op de arbeidsmarkt. Niet alleen beperkt het hun kansen op een baan, maar ze lopen ook carrièremogelijkheden mis. Dat komt bovenop de gevolgen op persoonlijk vlak. Van Dooijeweert: ‘Ze voelen zich gekwetst omdat ze beoordeeld worden op iets wat niet relevant is voor hun functioneren. Het voelt als verraad en gebrek aan vertrouwen als je ineens niet meer meetelt vanwege je zwangere buik.’ In het ergste geval kan de stress die al dit ‘gedoe’ met zich meebrengt negatieve gevolgen hebben voor de bevalling en de gezondheid van moeder en kind, zo blijkt uit diverse wetenschappelijke studies. Ook het onderzoek van het College wijst erop dat een slechte sfeer op het werk of een verstoorde relatie met een leidinggevende de kans op bevallings- of gezondheidsproblemen kan vergroten.

Des te opmerkelijker is het dat slechts 14 procent van de vrouwen melding maakt van discriminerende ervaringen bij hun leidinggevende of vakbond; bijna de helft minder dan in 2012, toen 26 procent melding deed. Deels komt dat omdat ze het gewoon niet als discriminatie herkennen: slechts 28 procent van werkende of werkzoekende vrouwen benoemt een ervaring die duidelijk riekt naar zwangerschapsdiscriminatie zelf ook zo. Hier wreekt zich hun gebrek aan kennis over hun rechten en plichten als (bijna) moeder; drie op de tien hebben zich daarin niet verdiept. Sommigen schrikken terug voor de mogelijk negatieve gevolgen van een melding en kiezen eieren voor hun geld: laat ik maar genoegen nemen met die lichtere functie, anders heb ik straks misschien helemaal geen baan meer. Veruit de belangrijkste reden is dat ze denken dat het toch niks uithaalt (62 procent).

‘Onterecht,’ zegt Van Dooijeweert. Bijna tweederde van de vrouwen voelt zich geholpen door de persoon of de instantie waar ze een interne klacht hebben neergelegd. Ook een verzoek aan het College om het conflict te beoordelen, levert vaak iets op. Soms vinden werkgever en werknemer al vóór de officiële behandeling een oplossing. Komt de zaak wel ter zitting, dan oordeelt het College in 65 procent van de gevallen dat inderdaad sprake was van discriminatie.

Hoewel het College werkgevers niet kan verplichten maatregelen te nemen, gebeurt dat in de praktijk vaak toch, en wordt bijvoorbeeld alsnog een contractverlenging aangeboden. Met een positief oordeel in de hand kunnen klagers ook bij de burgerlijke rechter een schadevergoeding vragen.

Meld zwangerschapsdiscriminatie, wil Van Dooijeweert vrouwen op het hart drukken. ‘Doe het niet alleen voor jezelf, maar ook voor toekomstige lotgenoten. Over vijf jaar moet het probleem gehalveerd zijn. Zolang het echter onderbelicht blijft, gaat dat niet lukken.’

Discriminatie Nee!

Het College voor de Rechten van de Mens pleit voor een veelomvattend actieplan om zwangerschapsdiscriminatie tegen te gaan. Onderdeel daarvan is een voorlichtingscampagne richting vrouwen en werkgevers en aandacht voor effectieve handhaving.

Door Anne Elzinga