DUITEN IN HAAR ZAKJE

Beeld Adriaan van der Ploeg

Vrouwen kunnen alleen met geld omgaan als ze het mogen uitgeven. Flauw grapje natuurlijk. Feit is dat de helft van alle vrouwen financieel niet op eigen benen staat. Met hun bedrijf How 2 Spend It maken Joëlla Opraus en Nathalie van Wingerden vrouwen financieel zelfredzamer. ‘Veel vrouwen voelen zich dom als ze naar een financieel adviseur gaan.’

Waarom zijn zoveel vrouwen financieel niet zelfredzaam? Met die vraag als startpunt begonnen financieel coach Joëlla Opraus (33) en Nathalie van Wingerden (34), destijds werkzaam bij E-Quality, het kenniscentrum voor emancipatie, een paar jaar geleden How 2 Spend It. Op hun site, gericht op vrouwen tussen de 25 en 45 jaar, geven ze informatie over geldzaken door middel van video’s, tests, tips en e-learnings. Daarnaast verzorgen ze allerlei financiële workshops, en verscheen in januari hun boek De financiële detox. ‘Veel vrouwen hebben best interesse in financiële zaken, maar voelen geen aansluiting bij de gangbare manier waarop erover gecommuniceerd wordt,’ aldus Van Wingerden. ‘Financiële zaken worden nog altijd heel masculien gebracht; onnodig ingewikkeld. Wij dachten: dat gaan we anders doen.’

Waarom hebben vrouwen een andere benadering nodig als het om geld gaat?
Van Wingerden: ‘Bij vrouwen zijn de relatie en het vertrouwen heel belangrijk: wie vertrouw ik voldoende voor vragen over geldzaken? Veel vrouwen voelen zich dom als ze advies vragen aan een financieel adviseur, en voelen zich niet gezien. Ze vragen liever aan een vriendin hoe zij dingen geregeld heeft. Ze hebben een rolmodel nodig.’

Opraus: ‘Mannen vertellen elkaar onderling stoere dingen over geld. Bij vrouwen zit er vaak veel emotie aan vast. Onderling zijn ze heel open, maar we hebben tijdens workshops gemerkt: als er ook maar één man bij is, vertelt niemand meer haar hele verhaal. Daarom richten we ons alleen op vrouwen. Het is nog altijd, ook bij mannen trouwens, een taboe om eerlijk over geld te praten. Daarom is die veiligheid zo belangrijk.’

De helft van de Nederlandse vrouwen is financieel niet onafhankelijk. Hoe kan dat?
Van Wingerden: ‘Hier in Rotterdam, waar ik woon, is het percentage zelfs nog groter. Nederland is natuurlijk kampioen deeltijdwerken. Een deel van die vrouwen, interesseert zich niet voor financiën. Zij zijn lastig te bereiken. Velen bevinden zich in een situatie waarin er op dat moment geen probleem is en zien de noodzaak er niet van in. Als je geld al niet leuk vindt, en het wordt ook niet zo aantrekkelijk gebracht, dan is de drempel vrij hoog.’

Opraus: ‘In onze workshops hebben we vrouwen gehad die niet wisten of niet mochten weten hoeveel hun man verdiende. Ik kan niet geloven dat dat fijn voelt. Daarnaast is er ook een grote groep die best wel wat met hun geldzaken wil, maar het spannend vindt of niet weet hoe. Bij die groep kun je de grootste winst behalen, door op een toegankelijke manier te communiceren en vrouwen niet als slachtoffer te behandelen. We letten op de vormgeving waarin we informatie aanbieden en maken dingen niet onnodig ingewikkeld. In de financiële wereld word je getraind om te laten zien dat je het allemaal heel goed begrijpt, en dat doe je met moeilijke woorden. Inmiddels weet ik: als je het écht goed begrijpt, kun je het ook eenvoudig uitleggen.’
‘Voor veel vrouwen is geld verbonden aan onzekerheid: ben ik dit wel waard?’

In jullie boek onderscheiden jullie verschillende geldtypes. Waarom?
Opraus: ‘Er zijn allerlei factoren die bepalen hoe je met geld omgaat: cultuur, opvoeding, beschadigingen en diepgewortelde overtuigingen. Bij veel vrouwen is geld verbonden met stress en onzekerheid – een cliché, maar wel een die waar is. Dat zie je in onderhandelingen ook terugkomen: ben ik dit wel waard? Door te ontdekken welk geldtype je bent, kun je de onderliggende patronen veranderen. Het type dat het meest voorkomt onder vrouwen, is de zorger: voor hen is geld vooral een middel om voor hun naasten te zorgen en iets te betekenen voor anderen. De zorger is een type met een sterk sociaal karakter en een passie voor mensen.’

Van Wingerden: ‘Ik ben zelf ook een zorger. Ik vind het lastig om over geld te praten, mede omdat in de Indische cultuur geld moeilijk bespreekbaar is. Als ik uit eten ging of wat ging drinken met vrienden, trakteerde ik altijd, om dat ongemakkelijke moment van het afrekenen voor te zijn. Naderhand baalde ik daar dan van. Ik kwam aan het einde van de maand ook altijd geld te kort. Doordat ik me bewuster ben geworden van mijn gedrag en de oorzaken daarvan, heb ik dat kunnen veranderen. Als ik nu de neiging heb mijn portemonnee te trekken, hou ik me in en zeg: zullen we splitten? Met mijn vriend heb ik na date tien al voorgesteld om een gezamenlijke rekening te openen waarmee we leuke dingen kunnen doen, om niet steeds te moeten bespreken wie wat betaalt.’

Opraus: ‘Door mijn verleden betekende geld voor mij vrijheid. Ik had altijd een potje met geld zodat ik weg kon als dat nodig was. Toen ik op mijn 21ste mijn eerste huis kocht, had ik een goed gevulde spaarrekening. Maar ik ging echt op mijn geld zitten, zo erg dat het niet gezond meer was. Door mijn onderliggende overtuigingen te veranderen, heb ik een andere relatie met geld gekregen. Die spiegel houden we andere vrouwen ook voor: wat is jouw relatie met geld en is dat hoe je het hebben wilt? Het begint met inzicht in je mindset. Daarna zie je meestal heel snel resultaat.’

Het kan ook helpen minder ruzie te hebben over geld – een van de oorzaken waarom veel relaties op de klippen lopen.
Opraus: ‘Mijn man is bankier en echt het type beheerder. Voor mij is geld een middel om plannen te realiseren. Als ik thuiskwam met een nieuw creatief idee, riep hij meteen; wat gaat dat verdienen, wat levert het op? Dat leidde vaak tot discussies. Maar als je van elkaar snapt hoe iemand is opgevoed en waarom diegene op een bepaalde manier met geld omgaat, kun je meer begrip voor elkaar opbrengen en dingen makkelijker bespreken.’

Van Wingerden: ‘Veel stellen praten niet over geld, omdat dat niet als romantisch wordt ervaren, of als een gebrek aan vertrouwen opgevat wordt, alsof je denkt dat je uit elkaar zult gaan. Tuurlijk, wij kunnen ons ook iets leukers voorstellen. Maar het is fijn als dingen goed geregeld zijn, zodat je het er niet steeds weer over hoeft te hebben.’ •
‘Als er één man bij is, vertelt niemand meer haar hele verhaal’

Armoedige cijfers

Bij het stranden van een huwelijk of relatie loopt de vrouw financieel de grootste klappen op. Dat komt doordat ze als het om geld gaat vaak niet goed voor zichzelf heeft gezorgd. Niet alleen verdienen vrouwen vaak minder, maar ze werken ook veel vaker in deeltijd of helemaal niet, waardoor ze te weinig of helemaal geen eigen inkomen hebben om in hun onderhoud te voorzien. Van de bijna 4,5 miljoen werkzame mannen werkt bijna driekwart voltijds en een kwart in deeltijd. Bij de 3,8 miljoen vrouwen op de arbeidsmarkt is dat andersom.

Het CBS maakt onderscheid tussen financiële onafhankelijkheid (kunnen rondkomen van een eigen inkomen) en economische zelfstandigheid, waarbij het inkomen boven bijstandsniveau ligt. Van de ongetrouwde Nederlandse vrouwen tot 65 jaar was in 2014 slechts 43,5 procent financieel onafhankelijk, en 42,3 procent economisch zelfstandig. Onder getrouwde vrouwen lagen die percentages iets hoger, namelijk 52,5 procent en 50,3 procent. Van de vrouwen die hun partner hebben verloren, heeft slechts 37 procent een inkomen boven bijstandsniveau.

Dit betekent dus dat de helft van alle Nederlandse vrouwen financieel niet op eigen benen staat. Deze cijfers zijn al jaren ongeveer hetzelfde, ook al zijn meer vrouwen gaan werken en is algemeen bekend dat een derde van alle huwelijken in een scheiding eindigt. In tegenstelling tot mannen, die zelfs als hun partner kostwinner is zelf ook financieel zelfstandig zijn, lijken vrouwen nog onvoldoende doordrongen van de noodzaak financieel goed voor zichzelf te zorgen. Een groot percentage eenoudergezinnen, meestal alleenstaande vrouwen met kinderen, leeft onder de armoedegrens. Een groot deel van de alleenstaande vrouwen belandt in de bijstand. Vanwege het toenemende aantal eenoudergezinnen is met name onder kinderen de laatste jaren de armoede sterk opgelopen. (Bron: CBS)

‘De stap om weg te gaan is voor mij moeilijker’

Helma (49), twintig jaar getrouwd en moeder van vier kinderen tussen de 12 en 19 jaar:
‘Ik heb altijd een groot gezin gewild. In combinatie met een baan zou dat, naast het werk van mijn man, erg complex zijn en veel stress opleveren. Dat wilde ik niet. Mijn man – hij is nu 65 en gepensioneerd – werkte veertig tot zestig uur per week voor een groot internationaal bedrijf. Toen we voor zijn werk naar Engeland verhuisden, vond ik dat een geweldig avontuur, en zegde ik mijn baan op. Ik stortte me op het opbouwen van een leven voor ons gezin in deze nieuwe omgeving. Mijn man werkte hard, maar als hij thuiskwam, hielp hij me in het huishouden en met de kinderen. Dat werkte prima voor ons.

Toch heeft het weleens geknaagd, op momenten waarop mijn man heel veel stress had. Is dit het waard? vroeg ik me af. Ik besefte dat de stap om weg te gaan voor mij wel een stuk moeilijker is dan wanneer je voor jezelf kunt zorgen. Al zou ik nooit blijven vanwege die financiële afhankelijkheid. Ik heb er voor 100 procent vertrouwen in dat hij mij niet in de kou laat staan. Hij is een integer mens. Bovendien heb ik gezien hoe hij na zijn eerdere huwelijk zijn verantwoording heeft genomen.’

‘Hoe stom ben ik geweest om te vertrouwen op mijn relatie?’

Marianne (55), moeder van twee dochters van 14 en 17, gescheiden:
‘Ik wil alle vrouwen waarschuwen: zorg altijd dat je in je eigen onderhoud kunt voorzien. Je relatie is misschien op dit moment goed, maar over een jaar kan dat anders zijn.
Tot mijn 37ste werkte ik in loondienst. Ik stopte toen mijn eerste dochter geboren werd; mijn man was negen jaar jonger dan ik en stond nog aan het begin van zijn carrière. Ik begon mijn eigen bedrijf. Dat ging al snel zo goed dat ik jarenlang kostwinner was, ook al werkte ik veel minder uren dan mijn man. Een paar jaar geleden kreeg mijn bedrijf last van de economische crisis en we besloten mijn arbeidsongeschiktheidsverzekering op te zeggen; mocht het nodig zijn, dan zou mijn man in mijn onderhoud voorzien. Vervolgens werd hij verliefd op iemand anders en liep ons huwelijk op de klippen.

Mijn leven werd een nachtmerrie. De scheiding verliep vervelend en daarnaast bleek ik een levensgevaarlijke nekhernia te hebben, waarvoor ik geopereerd moest worden. In die periode liet ik me een convenant door de strot duwen met een nihilbeding, wat betekent dat ik afzag van partneralimentatie. Maar ik kon helemaal niet in mijn levensonderhoud voorzien, en al mijn spaargeld ging op aan advocaten, ziektekosten en de inrichting van een nieuw huis.

Terugkijkend denk ik: hoe stom ben ik geweest dat ik heb vertrouwd op mijn relatie? Van de twintig jaar ben ik vijftien jaar kostwinner geweest en nu liet hij me stikken terwijl ik ziek was. Ik vond het altijd vreselijk dat vrouwen op de bank zitten en vervolgens na hun scheiding hun hand ophouden. Nu moest ik zelf een procedure voeren om financiële ondersteuning te krijgen van mijn ex. Verschrikkelijk, maar ik wist niet bij wie ik anders moest aankloppen. Overigens tevergeefs: heb je een nihilbeding getekend, dan zit je eraan vast.’

‘Je moet niet afhankelijk zijn van je man, tenzij je je droom wilt leven’

Kiki (43), moeder van twee dochters van 4 en 5, getrouwd:
‘Op dit moment ben ik financieel volledig afhankelijk van mijn man. Daar heb ik bewust voor gekozen. Tot twee jaar geleden werkte ik als salesmanager bij de Jaarbeurs in Utrecht en bij een reorganisatie kon ik wat geld meekrijgen. Dat betekende dat ik mijn droom kon waarmaken: mijn eigen bedrijf beginnen als coach. Ik werk dubbel zoveel uren, maar je hebt nu eenmaal niet meteen een volle praktijk.

Mijn man heeft altijd meer verdiend dan ik, maar ik hoop wel dat het gat tussen ons minder groot wordt dan nu het geval is. Mijn moeder heeft altijd gezegd: je moet je eigen broek ophouden. Zij vindt deze situatie heel eng. Bij mij knaagt het ook, maar toch vind ik dit beter dan in een baan zitten waar ik geen plezier in heb.

Stel dat we uit elkaar zouden gaan voordat ik voldoende eigen inkomen heb? Ik zou dit niet hebben gedaan als ik niet zo ontzettend zeker was van onze relatie. Misschien is dat naïef. Zelfs als er iets zou gebeuren, ben ik sterk genoeg om daar bovenop te komen. Vroeger had ik minder geld en redde ik het ook. Mijn droom najagen, vind ik belangrijker dan het huis waarin ik woon of het geld op de bank.

Ik heb altijd gewerkt en vind het belangrijk om mijn dochters te leren dat ze financieel op eigen benen moeten staan. Je moet niet afhankelijk zijn van je man, vind ik, tenzij je je droom wilt leven, want je moet wel gelukkig zijn. En als je dat met z’n tweeën kunt oplossen, met duidelijke afspraken, is dat toch prima?’

Door Vivian de Gier

De financiële detox, Joëlla Opraus en Nathalie van Wingerden (Lev, € 19,99)