LOUBNA ABIDIR: ‘HET IS MIJN LIJF EN IK BEPAAL WAT IK ERMEE DOE’

‘Ik ben voor niets en niemand bang. Al vanaf ik een klein meisje was, is dat zo geweest,’ zegt de Marokkaanse actrice Loubna Abidar (31). ‘Dat is een geschenk dat het leven me heeft gegeven, een waar ik veel aan gehad heb. Ik ben altijd onafhankelijk geweest en heb altijd mijn eigen leven geleid. En tot op de dag van vandaag heb ik die kracht weten te behouden.’

Die kracht heeft de actrice de afgelopen tijd hard nodig gehad. Sinds ze vorig jaar de hoofdrol speelde in Much Loved, een film die een waarheidsgetrouw beeld schetst van de wereld van prostitutie in Marrakech, heeft ze een golf van haat over zich heen gekregen. Door een prostituee te spelen die geen hulpeloos slachtoffer of gewetenloze verleider is, maar gewoon een mens, doorbrak ze een van de grootste taboes in de Marokkaanse samenleving. Ze was bovendien te zien in een, beschaafde, seksscène. Resultaat: het hele land was in rep en roer.

De film werd in Marokko verboden en Abidar werd met de dood bedreigd, voor het gerecht gedaagd en in elkaar geslagen. Ze verhuisde naar Frankrijk en sloeg terug met Geliefd en gevaarlijk, geschreven doorjournalist Marion van Renterghem van Vanity Fair.

Abidar geeft in haar autobiografie, die op 6 maart in het Nederlands verschijnt, onomwonden haar mening over ‘de mannen met baarden die denken dat ze mij kunnen vertellen hoe ik moet leven.’

‘Dat ik veel los zou maken toen ik besloot de hoofdrol te spelen in Much Loved, wist ik. Toch deed ik het. Omdat ik de waarheid wilde vertellen over wat vrouwen in de prostitutie in Marokko meemaken,’ vertelt ze in het Parijse kantoor van haar uitgever. Haar huisadres houdt ze liever geheim. ‘Ik wilde aan de orde stellen dat er in mijn thuisland veel kinderen in de prostitutie zitten. Ik wilde daar een discussie over op gang brengen. In plaats daarvan kwam er een discussie op gang over mijn billen en mijn borsten.

Mensen begrepen helemaal niet waar die film over ging, ze hadden het veel te druk met schande roepen. Zo hypocriet. We weten allemaal dat prostitutie bestaat in Marokko, maar als je er openlijk over praat, is dat zogenaamd schandalig. Maar niemand roept schande over de ellende die kinderen in de prostitutie meemaken. Nee, ze hebben het allemaal over die ene seksscène. Waarom?’

‘Wat ik met mijn lichaam doe, daar heeft toch helemaal niemand iets over te zeggen? Het is mijn lijf en ik maak zelf uit wat ik er mee doe.’

Abidar is, ondanks alles wat ze de afgelopen tijd heeft meegemaakt, haar strijdlust niet kwijt. Integendeel zelfs, ze gaat fel tekeer tegen wat ze ‘de hypocrisie van de Arabische wereld’ noemt. ‘Van vrouwen wordt geëist dat ze als maagd het huwelijk ingaan. Terwijl alle jonge moslimmannen meerdere vriendinnen hebben gehad voor ze in het huwelijk treden. Maar hun bruid moet wel maagd zijn. Hoe gaan ze dat doen dan? Bestaat er soms ergens een maagdenfabriek? Waar slaat het op als je zelf vijf of zes vriendinnen hebt gehad en je dan toch wilt trouwen met een maagd? En de vaders, broers en ooms die het meest op maagdelijkheid hameren, hebben vaak zelf hun dochters, zussen of nichtjes ontmaagd.’

Abidar weet waar ze het over heeft. Ze groeide op in Marrakech, in een straatarm gezin met een jonger broertje en zusje en een vader die haar niet alleen mishandelde, maar ook verkrachtte. Totdat ze hem het huis uitzette. ‘Ik was 14 jaar oud en ik kon kiezen: kapot gaan of nog iets van mijn leven proberen te maken. Wat had ik te verliezen? Het ergste had hij mij al aangedaan. En zo vertrok mijn vader, die in zijn leven weinig meer deed dan hasj roken, naar een kamertje op het dakterras. Hij moest wel, hij kwam er bij mijn moeder en mij niet meer in.

We voorzagen vervolgens in ons levensonderhoud door maaltijden te koken en een stoffenhandel op te zetten. Toen ik 15 was, ging ik aan de slag als danseres. Mijn grote droom was actrice worden. Dat wilde ik als klein kind al, toen ik bij mijn oma thuis Egyptische films op televisie zag. De actrices droegen make-up in die films, ze rookten en waren sterker dan de mannen. Ik vond ze geweldig. Maar mijn grootmoeder zei: “Die vrouwen, dat zijn hoeren.” Ik droomde er van ook zo’n “hoer” te worden als ik groot was. Wist ik veel. Later spijbelde ik regelmatig zodat ik naar de bioscoop kon gaan. Toen mijn lerares vroeg waarom ik niet op school was geweest, zei ik: Ik ben naar de hoeren geweest. Ze moest lachen en vroeg: “Waar dan?” Ik legde haar uit dat ik een film had gezien. Toen zei ze: “Maar dat zijn geen hoeren, dat zijn actrices. En dat is een beroep waarvoor je een lange studie moet doen.” Zo kwam ik erachter hoe het werkelijk zat. Ik kreeg die keer geen straf van haar en ze heeft daarna mijn interesse voor film altijd aangemoedigd.’

Toch duurde het lang voordat Abidar haar droom verwezenlijkte. Ze was 23 jaar, getrouwd en moeder van een dochter, toen de bekende Marokkaanse actrice Naïma Lemcharki haar zag tijdens een van haar dansoptredens. ‘Na afloop kwam ze naar me toe en zei: “Neem acteerlessen, want je hebt talent.” Ik zei dat ik te oud was voor lessen, maar zij ging daar tegenin: “Het is nooit te laat om een studie te doen.” Die opmerking heeft me enorm geholpen om mijn weg te vinden.’

Abidar nam acteerlessen en langzamerhand kwam haar carrière op gang. Tot ze in 2014 hoorde dat de Marokkaanse regisseur Nabil Ayouch een film ging maken over vier prostituees in Marrakesh. ‘Daar wilde ik dolgraag een rol in spelen, omdat ik het zo belangrijk vond dat de waarheid wordt verteld over wat zich in die wereld afspeelt. Maar ik maakte geen kans, want Ayouch wilde met amateurs werken. Om toch auditie te doen, heb ik me toen vermomd als prostituee. Ayouch herkende me niet, maar de dag erna heb ik hem toch maar mijn bedrog opgebiecht, waarop hij me vroeg om als adviseur mee te werken aan de film.

Voor mijn research voerde ik lange gesprekken met prostituees en luisterde ik naar hun verhalen vol pijn. Ik wist het voor elkaar te krijgen dat ik met een groep prostituees mee mocht naar een privéfeest van rijke Saoedi’s. Met een verborgen camera heb ik de hele avond gefilmd. De scènes in Much Loved waarin schatrijke Saoedi’s zich misdragen tijdens een liederlijk feest zijn gebaseerd op die beelden. Maar ik kan je vertellen dat de werkelijkheid nog een stuk schandelijker is dan de film laat zien. Terwijl ik die geheime opnames maakte, was ik heel bang dat ze erachter zouden komen wat ik aan het doen was. Ik had gelukkig het voordeel dat ik niet het type ben waarop die kerels vallen, dus daarom zagen ze me niet staan. Saoedi’s willen dikke vrouwen met heel lang haar en grote zwarte ogen. Voor hen ben ik lelijk.’

Omdat Ayouch geen geschikte amateur-actrice kon vinden, gaf hij Abidar uiteindelijk toch de hoofdrol. Much Loved ging vorig jaar in première tijdens het filmfestival van Cannes. De dag erna werd Abidar het mikpunt van wat nog het meest leek op een nationale haatcampagne.

Het dieptepunt daarvan kwam vorig jaar november, toen ze in Casablanca door drie mannen die haar herkenden, in een auto werd gesleurd en in elkaar werd geslagen. ‘Ze overlegden nog even of ze me zouden verkrachten, maar besloten dat ik daarvoor te walgelijk was. Bloedend klopte ik bij twee klinieken aan voor hulp. Bij beide weigerden de artsen me te behandelen. Ik ging naar het politiebureau om daar aangifte te doen, daar lachten ze me uit. Toen heb ik mijn koffers gepakt en ben ik naar Frankrijk vertrokken. Ik kon gewoon niet meer. Ik had het gevoel dat ik niet meer kon ademhalen in Marokko, dat 35 miljoen mensen tegen me waren. Ik ben een intelligente vrouw en wist precies wat ik deed toen ik die film maakte, maar het resultaat was dat iedereen me uitschold voor hoer. Alsof er geen verschil is tussen een actrice die een prostituee speelt en een prostituee zijn. En trouwens, waarom is het slecht om een prostituee te zijn? Zijn prostituees soms geen mensen?

Zeker in het begin had ik het moeilijk in Frankrijk. Sinds mijn dochter weer bij me woont, gaat het beter. Toch mis ik Marokko elke dag. Ik mis het eten, de geuren, de zon, het licht. Marokko is een magisch land, je kunt het niet zomaar verlaten. Het lijkt wel op een ongelukkige liefde: je bent dolverliefd op een man, maar hij houdt niet van je. Zo is het met mij en Marokko: ik ben dolverliefd op mijn land, maar mijn land houdt niet van mij.’

Abidar begon onlangs een wekelijks online programma op YouTube, genaamd Sans maquillage (Zonder make-up) waarin de actrice onomwonden haar mening geeft over tal van onderwerpen. ‘Ik zeg daarin alles wat ik wil zeggen en op mijn manier. Ik ga live op YouTube, steek een sigaret op en drink een glas wijn. Zoveel mensen roken en drinken in Marokko en ze liegen er allemaal over, maar ik niet. Kijk, ik strijd niet tegen de islam, maar ik strijd tegen de mannen met baarden die de islam hebben gekaapt. Volgens de wetten van de islam is ieder mens vrij om te doen wat hij wil. Maar er is nu een nieuwe islam ontstaan, een islam waarbinnen anderen beslissen wat jij hoort te doen, waarbinnen anderen uitmaken of je naar het paradijs gaat of naar de hel. Ze roepen voortdurend tegen mij: jij gaat naar de hel. Wie zegt dat er een hel bestaat? En zo ja, wie bepaalt dan of ik daar naartoe ga?

Al die mannen met hun baarden en fatwa’s horen thuis in een psychiatrische inrichting. Want ze hebben het alleen maar over seks en over hoe je vrouwen het beste kunt slaan. Zij willen ons terugvoeren naar de Middeleeuwen.

Ik ben nu bezig met een opleiding tot filmmaker en ik werk aan een scenario voor mijn eerste film als regisseur. Ik ga een film maken over seksueel misbruik in moslimfamilies. Die zal niet makkelijk tot stand komen, want iedereen gaat natuurlijk roepen: “Seksueel misbruik bestaat niet bij ons en die Abidar doet dit alleen maar omdat ze een hoer is.”

Maar ik ben niet bang. Ik wil dit onderwerp aan de orde stellen. Als een gek me iets aan wil doen, dan doet hij dat maar. Want de dingen die ik heb gezegd en die ik heb geschreven, zullen blijven voortbestaan, hoe dan ook. Die kunnen ze niet doodmaken.’