Oorlogstrauma’s uit de Balkan: T’PADASHTUN/Unwanted

T’padashtun/Unwanted, over een alleenstaande gevluchte Albanese moeder Zana en haar zoon Alban, speelt zich grotendeels af in Amsterdam. Maar zoals voor zovele oorlogsslachtoffers valt er ook voor Zana niet te ontsnappen aan haar herinneringen aan de oorlog in Kosovo.

(Door Alies Pegtel)

Wat neem je mee als oorlogsslachtoffer als je vlucht? Welke herinneringen verdring je en wat vertel je je kinderen? Hoe bouw je met deze emotionele bagage een nieuw leven op in
een ander land? Het beklemmende Unwanted, van de Kosovaarse filmmaker Edon Rizvanolli, die in Nederland woont, gaat over deze vragen. In Kosovo werden in 1999 naar schatting meer dan twintigduizend vrouwen verkracht. De systematische verkrachting van de vrouwen van Kosovo door Servische militairen was onderdeel van de Servische oorlogsstrategie. De zeer gewelddadige verkrachtingen waren geen incidenten, maar zoals wel vaker in oorlogen gebeurt, een van de wapens om de tegenstander klein te krijgen. Massaverkrachtingen als oorlogswapen werken zo vernietigend in traditionele gemeenschappen omdat niet alleen de eer van de mishandelde vrouwen wordt geschonden, maar ook de eer van de mannen die faalden om hun vrouwen te beschermen. Duizenden families werden diep vernederd en gepijnigd, hun toekomst ontwricht. Uit schaamte en angst door hun familie verstoten te worden, zijn veel van de vrouwen uit Kosovo na afloop van de oorlog blijven zwijgen over hun ervaringen. Hoewel ze inmiddels als oorlogsslachtoffers worden erkend en in aanmerking kunnen komen voor een schadetoelage dienen ze maar mondjesmaat een aanvraag in. Het onderwerp is taboe.

Regisseur Rizvanolli, die als tiener uit Kosovo vluchtte, verwerkte in zijn scenario de complexe mix van liefde, schaamte, loyaliteit en overlevingsdrang bij zowel de vrouwen als hun omgeving. De 18-jarige Alban, (Jason de Ridder), is een opvliegende, nukkige jongen. Zijn moeder Zana (Adriana Matoshi) en hij leven zwijgend op hun Amsterdamse etage zij aan zij. Totdat hij verliefd wordt. Als Zana hoort dat zijn vriendinnetje een Servische vader heeft, komen haar verdrongen oorlogstrauma’s naar boven. Als ze dan ook na jaren terugkeert naar haar familie in Kosovo, barst ze. Ze ontkomt er niet langer aan om haar zoon deelgenoot te maken van haar levensgeschiedenis, die per slot van rekening ook deels de zijne is.

Te zien op het Nederlands Film Festival en vanaf 26 oktober in de bioscoop.