Leila Janah: ‘Bied werk, geen geld’

De Amerikaanse Leila Janah (34) is de oprichter van Samasource, een bedrijf dat kansarme mensen in ontwikkelingslanden voorziet van digitaal werk. In haar boek Give Work deelt zij haar ervaringen en revolutionaire business model dat armoede de wereld uit moet helpen.

Wie zich inschrijft voor de wekelijkse nieuwsbrief van OPZIJ leest  gratis het eerste hoofdstuk uit het boek Give Work van Leila Janah. Hier kunt u zich inschrijven.

Op je zeventiende ging je voor het eerst naar Afrika. Waar kwam die interesse vandaan?
“Mijn ouders zijn Indiase immigranten, ik ben de eerste generatie die is opgegroeid in de Verenigde Staten. Mijn moeder is opgegroeid in Calcutta, een erg arme stad in India. Toen ik klein was vertelde ze me dat ik altijd mijn bord moest leegeten. Toen ze jong was gooide ze ooit een stuk oud brood naar een hond op straat, een kind raapte het toen op. Dat beeld is me altijd bijgebleven. Door dit verhaal werd ik nieuwsgierig naar armoede, al had ik het nog nooit van dichtbij gezien. Toen ik op mijn zeventiende een studiebeurs kreeg wilde ik deze niet voor school gebruiken. Ik besloot om in plaats daarvan een half jaar eerder af te studeren en naar Afrika te gaan. In Ghana werkte ik als vrijwilliger bij een school voor blinde kinderen. Ik wilde daarheen om mensen te helpen, maar ook omdat ik graag van huis weg wilde. Ik had geen idee dat ik daar les zou gaan geven aan extreem slimme studenten. Zij waren veel beter opgeleid en deskundiger dan ik had verwacht. Dat heeft mijn traditionele ideeën over armoede en onderwijs erg veranderd. We denken vaak; deze arme Afrikanen hebben onze hulp nodig, maar eigenlijk zijn ze prima in staat om voor zichzelf te zorgen. Ze hebben alleen een kans nodig. Dat was voor mij een groot keerpunt. Door deze ervaring wist ik zeker dat ik iets moest doen om armoede de wereld uit te helpen. Ik had het plan om wetenschapper te worden, maar de armoede in Afrika liet me niet meer los. Sommige dingen die je ziet, kun je niet vergeten.”

Op je 25ste besloot je een non-profit op te starten. Hoe verschilt jouw bedrijf van ontwikkelingshulp?
“Samasource creëert banen in de technische sector. We leren de mensen eenvoudige, technische vaardigheden zoals het taggen van foto’s of het uitschrijven van transcripten. Samasource heeft al twintigduizend mensen geholpen om boven de armoedegrens uit te stijgen. In mijn boek schrijf ik over mijn businessmodel dat al meer dan tien miljoen dollar aan inkomen heeft gegenereerd voor een hele arme groep mensen. Wij bieden werk, in plaats van dat we geld geven. Op deze manier komt het geld rechtstreeks in de hand van de allerarmsten en hebben zij een vast inkomen. Ontwikkelingshulp kent veel problemen. Het is goed en belangrijk dat armoede wordt aangepakt, en ik wil mensen ook niet ontmoedigen om hier iets aan te doen. Maar we weten nu dat het traditionele model niet werkt. We hebben al miljarden uitgegeven aan aan hulp in Afrika. En het reële inkomen voor de armste mensen is ongeveer hetzelfde gebleven. Dat komt doordat het geld de armste mensen niet direct bereikt.”

Waarom dacht je dat jouw idee wel ging lukken?
“In het westen hebben we het idee dat als je een opleiding hebt afgerond, het wel goed komt. Dat is niet waar. In Kenia en Ghana wonen veel mensen die goed zijn opgeleid, maar geen werk kunnen vinden. Deze mensen hebben vaak als enige in hun familie een opleiding gevolgd, wat enorme kosten met zich mee heeft gebracht. Als zij geen werk hebben, dan heeft dit gevolgen voor hun hele familie. De inwoners Kenia en Ghana zijn goed opgeleid en daardoor wist ik dat mijn idee moest werken. Ze hebben kansen nodig. Afrika herinnerde mij aan India in de jaren zestig en zeventig. Toen mijn ouders opgroeiden, zeiden westerlingen hetzelfde over India wat ze nu over Afrika zeggen. ‘Deze mensen zijn lui, werken niet hard genoeg en geven niks om werk.’ India heeft al die mensen bewezen dat ze het verkeerd hadden, ze hebben momenteel miljoenen banen in de IT-sector. Ik denk dat Afrika snel volgt.”

Was het moeilijk om bedrijven te overtuigen van je idee?
“Toen we net begonnen konden we nog niet bewijzen dat ons idee werkte. Je kunt mensen niet alleen overtuigen op basis van je sociale missie. Je wint niet op de basis van een goed verhaal, je product moet goed zijn. Als je product goed is, dan pas gaan mensen kijken naar het verhaal achter je product. Dan zullen klanten je producten gaan kopen, omdat dan duidelijk wordt dat je producten van goede kwaliteit en betaalbaar zijn én een goed verhaal hebben. We moesten mensen eerst overtuigen, maar onze producten worden gemaakt door gemotiveerde werknemers. Ze zijn bereid om harder te werken omdat ze blij zijn dat ze een baan hebben. Dat zie je ook terug in de kwaliteit van de producten.”

Waarom heb je ‘Give work’ geschreven?
Ik heb mijn boek geschreven om jongeren te inspireren om aan de slag te gaan als sociaal ondernemer of om te werken voor een bedrijf met een sociale missie. Ik denk ook dat er steeds meer jongeren zijn die niet meer willen werken voor een bedrijf dat geen maatschappelijke missie heeft. Je ziet dit in hun keuze voor producten en in hun andere uitgaven. Deze generatie verschilt enorm van de vorige generatie, die vooral zekerheid belangrijk vond. Millenials hebben de neiging om hun geld besteden aan ervaringen en kiezen hierdoor voor een diepe verbintenis met de rest van de wereld.

In het tweede deel gaat voornamelijk over het inspireren van mensen die werken. Ik wil ze duidelijk maken dat er ook bedrijven zijn met een sociale missie en dat je ook daar je geld aan uit kunt geven. Veel mensen weten niet dat deze opties bestaan. Ze weten niet dat er sociale bedrijven zijn die mensen aan werk helpen. Dus zowel het informeren als het inspireren is een belangrijk onderdeel van het boek.

Waarom besloot je om juist nu dit boek te schrijven?
“Toen ik begon met het schrijven van dit boek, wist ik dat de verkiezingen eraan kwamen. Trump werd gekozen als president en meer dan ooit wilde ik duidelijk maken dat het belangrijk is om te weten waar je je geld aan uitgeeft. Elke keer dat je een product koopt, stem je voor de wereld die je wilt zien. Als we geld uitgeven aan merken die iets terugdoen voor de wereld, dan verbetert het leven van vele mensen. Dus we stemmen met onze dollars voor wat we belangrijk vinden.”

Is het als vrouw lastiger een bedrijf te leiden?
“In het begin kreeg ik veel vragen of ik dit bedrijf wel echt zelf had opgericht. Of mensen vroegen of ik fulltime werkte. Na verloop van tijd, toen we begonnen met het leveren van grotere producten, sprak het bedrijf voor zichzelf. En nu spreken onze financiële resultaten voor ons. Maar ik denk nog steeds dat veel mensen ons onderschatten. Niet alleen omdat ik een vrouw ben, maar ook omdat we een sociale onderneming zijn. Ze zien ons vaak als een schattig klein project in plaats van een echt bedrijf met grote klanten. Met 1200 agenten zijn wij het grootste data-servicebedrijf in Oost-Afrika.”

Ben jij een feminist?
“Ja, ik ben een feminist. Voor mij betekent dat simpelweg dat mannen en vrouwen gelijk zijn. Dat betekent dat we gelijke burgers zijn die gelijke rechten en kansen moeten hebben. That’s it. Dat is eigenlijk niet heel controversieel, of dat zou het in ieder geval niet moeten zijn. Mijn probleem met feminisme in de Verenigde Staten is dat het voornamelijk gericht is op de westerse wereld. We praten bijvoorbeeld heel veel over de loonverschillen tussen mannen en vrouwen. Maar dat verschil is eigenlijk heel erg klein als je het vergelijkt met het loonverschil in derdewereldlanden. Dus als ik het over feminisme heb, dan vind ik het belangrijk dat we ook denken aan onze zusters in bijvoorbeeld Bangladesh of andere delen van Zuid-Azië. Zij werken vaak onder barre omstandigheden. Voor mij gaat feminisme dus over gelijke rechten voor àlle vrouwen. Mannen en vrouwen over de hele wereld verdienen gelijke betaling en gelijke kansen.

Denk je dat deze generatie de wereld zal veranderen?
“Absoluut. Feminisme anno nu betekent niet dat je beha’s verbrandt en je oksels niet scheert. Ik zie het ook bij jonge mannen. Feminisme is normaler geworden. Het is het simpele idee dat mannen en vrouwen gelijke kansen moeten hebben en zelf moeten kunnen kiezen hoe ze hun leven invullen. “

Welk advies zou je aan jonge meisjes geven die hetzelfde willen gaan doen als jij?
“Zorg dat je technische vaardigheden hebt. Zelf had ik er geen. Ik studeerde ontwikkelingseconomie, dus ik had wel wat ervaring met economische zaken. Maar verder had ik bijna geen technische vaardigheden. Als je deze vaardigheden wel hebt en bij een bedrijf gaat werken, dan ben je meteen een aanwinst. Er zijn veel mensen die de wereld willen verbeteren en die denken dat de ervaring genoeg is om dit doel te bereiken. Dat is niet waar. Om de wereld te veranderen heb je praktische vaardigheden nodig die je kan gebruiken om de samenleving te verbeteren. Pas dan kun je een verschil maken.”