Rondetafelgesprek: DE TWEEDE SEKSE. DE VROUW ALS OBJECT
DOOR IRENE SCHOENMACKER
In het nieuwe nummer van OPZIJ een rondetafelgesprek met schrijfster Susan Smit, journalist Janice Deul, hoogleraar seksuologie Ellen Laan en activist en journalist Milou Deelen. In het eerste rondetafelgesprek trappen we af met als thema ‘De vrouw als object’.
“Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt vrouw gemaakt.” Wie kent ze niet, deze beroemde woorden van de Franse filosofe Simone de Beauvoir. Het is dit jaar zeventig jaar geleden dat het boek De Tweede Sekse uitkwam. OPZIJ discussieert in een reeks rondetafelgesprekken met prominente Nederlandse vrouwen over de impact van het boek.
Ellen “Ik heb alle boeken van De Beauvoir gelezen: ik was en ben een groot fan. Ik herinner me dat ik op het nieuws hoorde dat zij was overleden en ik weet nog bijna letterlijk wat de nieuwslezer zei: ‘Vandaag is Simone de Beauvoir, echtgenoot van Jean-Paul Sartre, overleden.’ Ik ontstak op mijn studentenkamertje in woede, want daar klopte niks van. Ik kreeg na veel gezoek in de gele gids de redactie aan de lijn en zei: jullie doen aan hele foute berichtgeving om drie redenen. Een, Jean-Paul Sartre wordt nooit geïntroduceerd als echtgenoot van Simone de Beauvoir. Twee, ze waren niet getrouwd, dus dat is feitelijk onjuist. En drie, ze heeft altijd geageerd tegen het huwelijk. Maar er was op dat moment ook sprake van een enorme storm in Nederland met veel schade, dus in het daaropvolgende journaal kwam het onderwerp niet meer terug met een eventuele correctie. Dat was wel jammer, maar ik ben nog steeds trots dat ik dit heb gedaan.”
Laten we beginnen met de bovenstaande, meest beroemde uitspraak van Simone de Beauvoir, “on ne naît pas femme, on le devient” – je wordt niet als vrouw geboren, je wordt als vrouw gemaakt. Wat betekent vrouwelijkheid, het vrouw-zijn voor jullie?
Susan “Feminisme is voor mij juist onderzoeken wat vrouwelijkheid is. Als die defenitie te eng is, niet ruim genoeg, dan moet daar tegen geageerd of gehandeld worden. Die norm verschuift door de tijd heen. Ik schrijf historische romans, waarvoor ik veel onderzoek doe en kijk naar wat er normaal was in een bepaalde tijd. We zijn kinderen van onze tijd: je hoeft niet heel ver terug te gaan om een hele andere definitie te vinden van wat vrouwelijk wordt genoemd. Ook nu zijn we nog steeds bezig dat te bevechten, en daar begint uiteindelijk elke verandering mee.”
Ellen “Als jonge studente vond ik dat we het niet over mannelijk- en vrouwelijkheid moesten hebben, maar over menselijkheid. Tot een twintig jaar oudere vriendin zei: dat is toch wel heel naïef. Ze veranderde mijn mening totaal. Het is ook naïef om te denken dat je mensen alleen maar als mens benadert en ze niet in een historische context van mannelijkheid of vrouwelijkheid plaatst. Nu denk ik juist dat mannelijkheid en vrouwelijkheid constructen zijn waar we allemaal last van hebben en waar we ons aan willen ontworstelen.”
Janice “Tegelijkertijd zijn er natuurlijk wel verschillen. En die moeten we vieren in plaats van veroordelen.”
Ellen “Ik denk alleen dat die verschillen ongelooflijk overdreven worden. Bijvoorbeeld de biologische verschillen, die zijn klein en behelzen alleen ons voortplantingssysteem.
Er is geen enkel bewijs dat mannen en vrouwen biologisch een ander brein hebben. Want een brein is een veranderlijk en plastisch omgevingsorgaan. Zelfs op het gebied van seksualiteit, is momenteel de stand van zaken in de wetenschap dat er veel meer overeenkomsten zijn dan verschillen.”
Janice “Ik vind dat we niet moeten doen alsof iedereen hetzelfde is, want die verschillen zijn er wel degelijk.
Ik vind het heel fantastisch dat je als vrouw allerlei keuzes hebt: je kunt als vrouw zijn wie je wilt. Ik heb misschien een heel romantisch beeld van vrouwen, maar ik heb
ze altijd gezien als de betere, de leukere, de interessante en de meest fascinerende van de twee seksen. Mannen zijn meer eendimensionaal, vrouwen hebben meer gelaagdheden voor mijn gevoel.”
Kunnen jullie een moment voor de geest halen wanneer je je, misschien voor het eerst, tweederangs voelde?
Milou “Voor mij was dat misschien wel toen ik lid werd van het corps in Groningen. Er werd een lied over mij gemaakt door tientallen jongens over dat ik de grootste slet van het jaar zou zijn. Ik schaamde me toen zo erg en voelde me geïntimideerd: iedereen wist het. Toen besloot ik een filmpje online te zetten over slut-shaming.