Saoedi-Arabië en #SaveRahaf. Nu de rest nog
Door Alies Pegtel
Begin dit jaar wist de achttienjarige Rahaf Mohammed Saoedi-Arabië – en meer specifiek haar familie – te ontvluchten dankzij haar geslaagde poging de wereldpers te mobiliseren. Zij is nu veilig en vrij. Maar honderden vrouwen probeerden tevergeefs de onderdrukkende regimes in het Midden-Oosten te ontvluchten. Helpt internationale verontwaardiging? Of dreigt bemoeienis hun situatie juist te verslechteren?
‘I should be able to live alone, freely, independent of anyone who does not respect my dignity and who doesn’t respect me as a woman.’
In deze tweet schrijft de inmiddels wereldberoemde Rahaf Mohammed waarom ze niet langer wilde leven in Saoedi-Arabië en waarom ze op 5 januari vluchtte van haar familie. Het glorieuze ontsnappingsverhaal van de dappere tiener was een mooi begin van hetjaar voor vrouwen die strijden voor meer vrijheid in het Midden-Oosten en die zaten te springen om een sprankje hoop. Zo twitterde de onverschrokken Amerikaans- Egyptische feministe Mona Eltahawy, dat ze voorspelde dat Rahaf een revolutie zal ontketenen in Saoedi-Arabië die het patriarchaat zal beëindigen.
Dat valt nog te bezien, maar vast staat dat het succesvolle vluchtverhaal van deze tiener de ogen van de wereld even heeft gericht op het Saoedische koninkrijk. Dat is geen overbodige luxe, want niet iedereen weet dat in dit ultraconservatieve moslimland het leven van een vrouw vanaf haar geboorte tot haar dood wordt gecontroleerd door een man. Hoewel veel moderne Saoedische vrouwen hoogopgeleid zijn, zitten ze opgesloten in een rechtsstaat die hen juridisch heeft gelijkgesteld aan kinderen. Iedere Saoedische vrouw heeft een mannelijke voogd, een wali, meestal haar vader of echtgenoot, maar het kan ook een zoon zijn, die de beslissende levenskeuzes voor haar maakt. Zonder toestemming van haar wali mag ze bijvoorbeeld niet studeren, werken, reizen, trouwen, scheiden of een contract tekenen. Vrouwen zijn in alle opzichten tweederangsburgers. Ze worden niet geacht te bestaan in de publieke ruimte en dienen zich geheel te verhullen in een lange zwarte abaya met gezichtssluier. Mannen mogen witte thobes dragen, wat in de hitte natuurlijk verreweg te prefereren is boven het zon-absorberende zwart.
Een vrouw met een ruimdenkende voogd heeft geluk, want geestelijke en fysieke mishandeling als vorm van bestraffing van (verondersteld) ongewenst gedrag is niet uitzonderlijk. De ongelimiteerde voogdijregels werken misbruik in de hand, zeker in een omgeving die is doordrenkt van geweld en waarbij familieleden soms ook weinig zachtzinnig met elkaar omspringen.
Rahafs vader, een rijke emir die bij een van zijn andere gezinnen woont, had de dagelijkse controle op Rahaf overgedragen aan haar één jaar oudere broer. Deze broer en haar moeder sloegen en sloten haar een halfjaar op nadat Rahaf haar haren had kortgeknipt, daardoor leek ze volgens de islamitische voorschriften te veel leek op een man. Rafah omschreef haar leven als ‘een gevangenis’. Vluchten was een groot risico, maar omdat uithuwelijking dreigde en ze de islam had afgezworen; een doodzonde in Saoedi-Arabië – zag ze geen andere mogelijkheid.