Column Carin Gaemers: Leren luisteren
Al een paar maanden zoek ik bij vrijwel alles reflexmatig naar het ethische aspect. Dat komt omdat Hugo Borst en ik in april samen de Socrateslezing hielden.
We spraken over het gebrek aan het morele oordeel in de ouderenzorg. Bij uitstek een sector waar dagelijks ethische afwegingen moeten worden gemaakt.
In de afgelopen jaren ontdekten wij tot onze schrik dat ethische aspecten voor te veel bestuurders, managers en beleidsmakers er nauwelijks toe doen. Voor alle duidelijkheid: in de vorige zin staat ‘veel’, niet ‘alle’. Wie de schoen past trekke hem aan, wie de schoen niet past mag hem laten staan. Aandacht voor morele aspecten hoeft helemaal geen zware filosofische exercitie te zijn.
In de talkshow M van 2 mei demonstreerden Margriet van der Linden, actrice en vechtsporter Jaike Belfor en atletiektrainer Henk Kraaijenhof dit met verve.
Het gesprek ging over de Zuid-Afrikaanse hardloopster Caster Semenya die vanwege haar te hoge testosteronniveau was uitgesloten van deelname aan wedstrijden op de korte afstanden.
Hoewel een bonafide test heeft uitgewezen dat Semenya een vrouw is, vindt de internationale atletiek- autoriteit dat vanwege dit te hoge testosteronniveau haar deelname ertoe leidt dat andere deelnemers geen eerlijke kans hebben om te winnen. Om te kunnen deelnemen moet Semenya haar testosteronniveau met hormoonremmers laten terugbrengen tot de voor vrouwen acceptabel geachte waarden.
Een ingewikkelde kwestie, waarover de meningen uiteenlopen. Belfor, Kraaijenhof en Van der Linden hielden hierover een gesprek dat voor iedereen te volgen was. Daarmee bewezen zij dat je geen academicus hoeft te zijn om met verstand van zaken glashelder een ethische afweging te maken. Eensgezind stelden zij zich op het standpunt dat Semenya ten onrechte van deelname wordt uitgesloten.
Het gaat het mij er hier niet om of zij daarin al dan niet gelijk hebben. Wat me trof was de combinatie van heldere argumenten en evenwichtigheid in de manier waarop zij die naar voren brachten. Wie hun standpunt deelde, had argumenten gehoord om die opvatting te staven. Wie het er niet mee eens was, had een baaierd aan aanknopingspunten gehoord om andere argumenten tegenover te zetten.
Een gesprek over een ethisch dilemma hoeft namelijk niet tot een ‘winnaar’ of een ‘verliezer’ te leiden. De waarde ligt in het tegenover elkaar zetten van argumenten die lijnrecht tegen over elkaar staan om die te kunnen onderzoeken en te toetsen. Elkaar aftroeven lost namelijk niets op. Waar het om gaat is al wikkend en wegend zicht te krijgen op een uitweg uit een dilemma.
Waren er maar iets vaker zulke gesprekken op televisie. Praten over de morele kanten van een kwestie moet het niet hebben van gezwollen taal en het verbaal laten rollen van spierballen. Dat laatste lijkt misschien wel een garantie voor levendige tv, maar ik vind het oersaai te moeten kijken naar mensen die elkaar te lijf gaan met suf gekauwde argumenten die zij via andere media al talloze malen hebben geuit.
Tussen al dat pingpongen met overbekende standpunten was dit gesprek een verademing.