Schrijver Elif Shafak: “Mijn Turkse advocaat moest fictieve personages verdedigen.”
De Turkse bestseller- auteur Elif Shafak (1971) woont nu in ballingschap in Londen, maar vergeten is ze haar geliefde Istanbul niet. Ook haar nieuwste roman speelt zich af in deze stad, waar prostituee Tequila Leila ligt dood te gaan in een smerige afvalcontainer. In haar laatste ogenblikken trekt haar leven aan haar voorbij. Hoe kon het zo misgaan?
In de 10 minuten en 38 seconden die het Leila kost om dood te gaan, denkt ze aan haar vrienden: de transseksueel Nostalgie Nalan, jeugdvriend Sabotage Sinan, de Afrikaanse prostituee Jamilla, waarzegster Zaynab122, die uit irritatie vanwege starende blikken haar lengte maar aan haar naam heeft vastgeplakt en zangeres Hollywood Humeyra, die haar huis ontvluchtte uit angst voor eerwraak.
De laatste snippers van haar bewustzijn laten geen vrolijk leven zien. Leila werd mishandeld, misbruikt en verstoten door haar familie. En toch is het boek 10 minuten en 38 seconden in deze vreemde wereld, dat genomineerd is voor de prestigieuze Booker Prize, geen droevig boek. Zware onderwerpen gaan haar aan het hart, zegt schrijver Elif Shafak. Maar het heeft er ook voor gezorgd dat ze nu gedwongen in Londen moet wonen: haar boeken zorgden ervoor dat de Turkse overheid meerdere malen een gerechtelijk onderzoek naar haar instelde.
Op de eerste pagina van het boek schrijft u: Voor de vrouwen van Istanbul en voor de stad Istanbul, die altijd al een vrouwenstad is geweest. Waarom?
“Als je vandaag de dag Istanbul bezoekt, zie je heel duidelijk dat de straten aan de mannen toebehoren. Vooral na zonsondergang is dat contrast tussen mannen en vrouwen heel scherp: de vrouwen blijven binnen, de mannen zijn buiten op straat. Turkije is een zeer patriarchale samenleving. Ik vind, als feminist en als schrijver, het belangrijk dat vrouwen in Turkije de ruimte terugeisen. De straten in Istanbul behoren net zo goed aan vrouwen toe. Wat dat betreft volg ik de lijn van een lange literaire traditie: in het Ottomaanse en Byzantijnse Rijk werd de stad Istanbul in gedichten en odes altijd geportretteerd als vrouw. Die herinnering wil ik terugbrengen. We moeten vrouwen, van alle achtergronden, uit het huis duwen, achter het aanrecht vandaan.”
Hoe was het om terug te keren naar Turkije?
“Er was geen groter verschil denkbaar tussen mijn moeder en mijn grootmoeder. Mijn moeder was westers, stads, modern, seculier, terwijl mijn grootmoeder bijgelovig, oosters en ongeschoold was. Desondanks was de solidariteit tussen beide vrouwen groot. Zo is het in Turkije heel normaal dat jonge, gescheiden vrouwen vrijwel direct iemand anders trouwen en vaak met iemand die veel ouder is. Dus na de terugkeer van mijn moeder gingen de buren onmiddellijk op zoek naar een nieuwe, geschikte echtgenoot. Maar daar stak mijn grootmoeder een stokje voor. Mijn dochter moet een diploma hebben, zei ze hun: ze kan altijd nog trouwen, en dan zal dat uit vrije wil zijn en niet uit verplichting. Dus besloot mijn grootmoeder haar kleinkind op te voeden tot haar eigen kind er weer klaar voor was haar over te nemen. Dat was hoogst ongebruikelijk. Mijn moeder vertrok ’s morgens vroeg en kwam ’s avonds laat thuis. Ze studeerde af met hele hoge cijfers, en werd uiteindelijk diplomaat.”
Dit is een fragment van een interview, geschreven door Irene Schoenmacker. Het volledige stuk staat in het juni/juli 2020 nummer van OPZIJ. Koop hier het complete nummer.