Rusland-correspondent Iris de Graaf: “Mensen worden hier opgezweept”
Het zijn juist de vrouwen die nu opstaan in Rusland, ziet NOS- correspondent Iris de Graaf (1991). De afgelopen tijd maakte ze indruk met zinderende reportages en haarscherpe analyses uit het land van de onderdrukker. Terwijl Poetin de dreiging verder opvoert, houdt zij het hoofd koel. Een gesprek over apathie en emancipatie, haar Russische oma en ontspannen in tijden van conflict. “Mijn ultieme self-care-moment is in bad met een boek en sushi.“
DOOR NOÉMI PRENT
Na een korte pauze in Nederland ben je terug op je post. Het einde van de oorlog lijkt voorlopig nog niet in zicht.
“Poetin is het volk aan het voorbereiden op een lange strijd met zware offers. Het gaat volgens Rusland ook niet meer om Oekraïne, maar om ‘een totale strijd tegen de Navo, tegen het Westen, tegen de wereld’. Het Russische verhaal verandert steeds, om te legitimeren wat er gebeurt. Mensen worden hier opgezweept. Het hele land staat in dienst van die zogenaamde speciale operatie – we mogen hier niet spreken van oorlog. Er vallen nog geen bommen op Moskou, maar inmiddels wel op grensregio’s. Het doet pijn om te zien wat hier gebeurt.
“Tot aan de mobilisatie in september leefden de Russen echt in cognitieve dissonantie. Ze sloten hun ogen voor wat er gebeurde. Mensen gingen naar het park, aten ijsjes, deden leuke dingen. Dat voelde zó misplaatst. En activisten en journalisten waren bezig met alle shitzooi. Pardon my French. Toen de mobilisatie begon, en Rusland hun eigen mannen, zonen en echtgenoten naar het front zag gaan, werd het meer openlijk besproken. Dat gaf gek genoeg opluchting bij mij, dat ook Russen niet meer konden negeren wat er gebeurt in Oekraïne. Het was niet langer taboe.”
Onlangs maakte je een prachtig item over de lesbische Polina en de positie van lhbtiq-mensen in Rusland. Hoe serieus moeten we Poetins aangescherpte anti-lhbtiq-wet nemen?
“Het blijft lastig met dit soort wetten en hoe ze in de praktijk geïmplementeerd worden. Vaak is het vooral een stok achter de deur, zodat autoriteiten de wet bijvoorbeeld kunnen inzetten als ze een voorbeeld willen stellen. Het is dus niet zo dat iedereen die gebruik maakt van een regenboog-emoji direct gearresteerd wordt.
“De aangescherpte wet past heel erg in de lijn van Poetin. Hij wil zichzelf neerzetten als traditionele leider. Conservatieve, orthodoxe waarden, de patriarchale samenleving. Voor hem staan alle westerse waarden – vrijheid, gelijke mensenrechten, ook voor lhbtiq mensen – symbool voor het Westen: de vijand. Door zo’n wet worden lhbtiq’ers letterlijk neergezet als een vijand van Rusland. Dat zorgt voor intolerantie. Mensen op straat vragen aan mij: klopt het dat in Europa’s baby’s worden gekidnapt van families en vervolgens bij homostellen moeten opgroeien en transgender worden? Mensen in Rusland leven in een parallelle werkelijkheid, gevoed door angst en vijandbeelden. Dat heeft consequenties voor minderheden, voor mensen die niet voldoen aan het conservatieve plaatje. Ook voor vrouwen zie je dat.”
Vertel.
“Sinds een paar jaar is huiselijk geweld in Rusland niet langer verboden. Je mag je vrouw dus mishandelen, zelfs verkrachten. Ook als daarbij botten worden gebroken, is het geen misdrijf. Allemaal vanuit het idee dat het gezin intact moet blijven. Vrouwen hebben binnenshuis geen bescherming meer. Iedere veertig minuten overlijdt er een vrouw aan huiselijk geweld. Als westerse vrouw vind ik het zelf ook moeilijk om in een samenleving te wonen waar je als vrouw geacht wordt een perfecte conservatieve moeder te zijn. Iedereen vraagt ook aan mij: Je bent 31, waarom heb je nog geen kinderen?
“Tegelijkertijd zie je dat het juist de vrouwen zijn die nu opstaan. Dat vind ik bijzonder. Als je kijkt naar de anti- oorlog-protestbewegingen, een van de grootste bewegingen, wordt gerund door feministen, de Feminist Anti-War Resistance. En ik zie ook dat vrouwen vaak degenen zijn die dapper genoeg zijn om interviews te geven aan mij.”
Verder lezen? Het hele interview met Iris de Graaf lees je in de nieuwste Opzij. Een abonnement is zo gepiept. Nergens aan vastzitten? Lees dit nummer fysiek of digitaal via onze site of Blendle.
