Herstory: hoe vrouwenorganisaties al decennialang strijden voor het klimaat
Comité ‘Anti witter-dan-wit’ spoorde met hun acties huisvrouwen aan zeepmiddelen te gebruiken die geen vervuilende fosfaten bevatten. Op deze foto overhandigt het comité een afbeelding van verzamelde fosfaat vrije wasmiddelen.
Foto Fotobureau Stokvis 1979 / Haags Gemeente Archief | Collectie IAV-Atria
Anno 2023 is het klimaatvraagstuk niet meer weg te denken uit kranten en talkshows. Ook bij vrouwenbewegingen speelt klimaatactivisme een prominente rol. Die rol lijkt misschien nieuw, maar al in de jaren zeventig en tachtig waren vrouwenorganisaties zeer betrokken bij het milieuvraagstuk. En dat lang voordat het probleem hoog op de politieke agenda stond. Dit is hun verhaal.
DOOR MICKEY STEIJAERT
Op 29 november 1985 komen zes vrouwen samen in de Thorbeckestraat in Zaltbommel. Ze heffen het glas op de allereerste bestuursvergadering van de in 1984 opgerichte Stichting Milieukwartet. Het doel: “Vrouwen bewust maken van de milieuproblematiek, als lid van een vrouwenorganisatie, en als mens die zich verantwoordelijk voelt voor de samenleving”, zo stellen ze zelf. Daarmee is Stichting Milieukwartet (later: Centrum Vrouw en Milieu) één van de eerste vrouwenorganisaties die zich specifiek bezig houdt met milieuproblematiek.
Niet één voor één
Vrouwenongelijkheid en het klimaatprobleem liggen in elkaars verlengde. Klimaatactivisten dragen de vrouwenbeweging vaak een warm hart toe en vice versa. Dit alles vanuit het idee dat verschillende maatschappelijke problemen dezelfde oorzaken kennen. Zoals de Canadese publiciste en activiste Naomi Klein recent nog in The Guardian liet optekenen: “We leven in een tijd van meerdere, overlappende crises: we kampen met een gezondheidscrisis, een woningcrisis, een ongelijkheidscrisis, een raciale ongelijkheidscrisis en een klimaatcrisis, en we komen niet verder als we ze allemaal één voor één proberen te bestrijden.”
(Onder)scheiden
Stichting Milieukwartet organiseert in de jaren tachtig voorlichtingsbijeenkomsten om zo het bewustzijn over het milieu bij (huis)vrouwen te vergroten. De focus ligt op handelingen die vrouwen in hun eigen omgeving kunnen doen ten behoeve van het milieu. Denk aan voorlichting over het scheiden van afval, het kopen van milieuvriendelijke producten en je inzetten voor een leefbare omgeving.
‘Met onze voorlichting hopen we de vrouwen zo ver te krijgen, dat iedere bakker gek van ons wordt omdat we allemaal om papieren zakken vragen, alle plastic zakjes weigeren, komkommers uit het plastic verlossen, spuitbussen vermijden en alle schillen weer op een hoop gaan gooien.’
– Henny Polderman, lid van Milieukwartet (Eendrachtbode, 28 januari 1988).
Hiermee onderscheidt Milieukwartet zich van ecofeministen uit de jaren zeventig: zij beschouwen vrouwen niet alleen als slachtoffer van milieuproblemen, maar ook als mensen die zelf invloed hebben op het oplossen van milieuvraagstukken.
Milieuschadelijke weggooiverpakkingen
Vrouwenbewegingen nemen in de jaren zeventig en tachtig een leidende rol in de bestrijding van milieu-problemen. ‘Vrouwen versieren ’t’, pronkt op een affiche uit 1975. Dat jaar organiseert milieuactiegroep Alle Hens op 31 januari in Bussum een informatieavond over recycling. De actiegroep, zo is te lezen in een NRC-artikel aan de vooravond van de bijeenkomst, zet zich in voor een ‘reddende kringloopeconomie’ en organiseert acties om hergebruik van afvalmateriaal zoals glas, papier en blik
te promoten. De drijvende kracht achter de actiegroep is oud-reclametekstschrijver Margaret Benning. Ze ziet het als haar voorlichtingstaak om mensen – jong en oud – te bewegen beter om te springen met hun grondstoffen. Zo slaagt ze erin om samen met middelbare scholieren uit Leidschendam de gemeente te interesseren voor een proef om afval te scheiden. En eind 1973 baart ze opzien door bij de jeneverfabriek van Bols te verschijnen met een auto vol lege jeneverflessen – die flessen zijn niet kapot te krijgen, dus waarom zou je ze maar één keer gebruiken? Tijdens de informatieavond in Bussum deelt Alle Hens een Koopwijzer uit, om “kopende huisvrouwen en -mannen houvast te geven in de doolhof van milieuschadelijke weggooiverpakkingen” (NRC, 30 januari 1975).
Verder lezen? Het hele verhaal lees je in de nieuwste Opzij. Een abonnement is zo gepiept. Nergens aan vastzitten? Lees dit nummer fysiek of digitaal via onze site of via Blendle.
Over Herstory
Dit artikel is een bijdrage van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. Herstory is een samenwerking tussen Atria en Opzij. Verhalen uit de vrouwenarchieven halen we in deze rubriek uit de onzichtbaarheid.
