Herstory: feminisme aan de bar in het vrouwencafé
Eind jaren zestig maakt vrouwenemancipatie haar spreekwoordelijke ‘doorstart’ in de vorm van een tweede feministische golf. Binnen het feminisme, dat op dat moment nog geen eenduidige ideologie was, ontstaat begin jaren zeventig een beweging van vrouwen die de strijd aangaan met het patriarchaat. De noodzaak voor vrouwen om samen te komen maakt dat het ene na het andere vrouwencafé de deuren opent. ‘Banaan, banaan, ik kan het niet meer aan, ik kom net bij Saarein vandaan’.
DOOR THALIA LIPS
Het vrouwencafé is een ontmoetingsplek waar vrouwen zich veilig kunnen voelen. In eerste instantie openen de eerste vrouwencafés de deuren voor zowel vrouwen als mannen. Maar al snel wordt duidelijk dat de vrouwen de aanwezigheid van mannen onprettig en zelfs bedreigend vinden, dus wordt hen voortaan de toegang actief geweigerd.
Andersom wordt het vrouwencafé zelf ook vaak als intimiderend gezien. In parallel met hoe er destijds over emancipatie werd gedacht, wordt het afgedaan als onnodig. Er is zelfs argwaan over mogelijke ‘complotten’ die achter de gesloten deuren van de kroegen worden gesmeed. In die beginjaren komen er dan ook regelmatig tóch mannen naar binnen, meestal met als doel de aanwezige vrouwen te versieren. Maar er zijn ook incidenten waarbij mannen de gasten of het personeel toeschreeuwen, opbellen of aan het schrikken maken, waardoor zij ironisch genoeg zélf de relevantie voor een veilige plek bewijzen. De weerstand uit de buitenwereld stopt de vrouwen niet; humor en ironie zijn het devies. Dat zie je terug in de namen van de verschillende vrouwencafés, soms met weinig subtiele dubbelzinnigheid over de functie van het café. In Utrecht opent in 1975 het eerste vrouwencafé van Nederland: deHeksenketel. Al snel kun je ook wat drinken in de Feeks, Madame Mik-Mak of
het Joffertje. En anders vind je een koude klets of goed gesprek bij Dikke Trui in Groningen,Paraplu in Amstelveen of Kantje Boord inHaarlem.
Hoe-plak-ik-zelf-mijn-fietsband
Naast een plek om elkaar veilig te ontmoeten, willen de vrouwencafés ook een plek zijn waar men kan samenkomen en met elkaar kan praten over feministische thema’s. In de beginjaren hebben de avonden vooral betrekking op vormingswerk; het educatief delen van kennis en vaardigheden en het vinden van herkenning in de verschillende aspecten van het vrouw-zijn. Bijvoorbeeld in praatgroepen.
Maar de avonden worden al gauw inhoudelijker en specifieker. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig nodigen de cafés sprekers uit die vertellen over geld verdienen en economische zelfstandigheid. Er worden ook assertiviteitstrainingen gegeven en zelfs praktische hoe-plak-ik-zelf-mijn-fietsband workshops.
Nu er een fysieke plek is waar vrouwen elkaar ongestoord kunnen treffen, kunnen zij met elkaar hun individuele behoeften ontdekken. In tegenstelling tot de straat op gaan en actie voeren voor grotere algemene belangen, kunnen de vrouwen hier hun eigen kennis en netwerk versterken. De vrouwencafés worden het kloppend hart van empowerment, discussie en sociale verandering. En het werkt: verschillende belangrijke maatschappelijke initiatieven komen voort uit inzichten die zijn ontstaan in vrouwencafés. Zo ontstaan de eerste ideeën voor op vrouwen gericht onderwijs, bijvoorbeeld de Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving-cursussen en moeder-mavo’s, aan de bar van het vrouwencafé. En de opvanghuizen voor mishandelde vrouwen (de Blijf van mijn Lijf-huizen) en verschillende hulpdiensten zoals die voor slachtoffers van seksueel geweld, stammen uit die tijd. Ook de strijd voor het recht op abortus is dan in volle gang. Tijdens de vergaderingen wordt menig petitie getekend.
Verder lezen? Het hele stuk lees je in de nieuwste Opzij. Een abonnement is zo gepiept. Nergens aan vastzitten? Lees dit nummer fysiek of digitaal via onze site of via Blendle.
Over Herstory
Dit artikel is een bijdrage van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. Herstory is een samenwerking tussen Atria en Opzij. Verhalen uit de vrouwenarchieven halen we in deze rubriek uit de onzichtbaarheid.
